De Werelderfgoedlijst is een lijst met werelderfgoed samengesteld door het Werelderfgoedcomité bij de UNESCO op voordracht van de aangesloten landen. De Overeenkomst voor het Werelderfgoed is door 191 van de 197 landen geratificeerd. Het Cultuurgoederenverdrag (Den Haag, 1954) lag aan de basis van UNESCO en de taken omtrent cultureel erfgoed en beschrijft de verantwoordelijkheden van UNESCO en de verdragsstaten ten aanzien van culturele objecten.
Sinds de 18de Buitengewone sessie van de Commissie voor het Werelderfgoed (2023) omvat het werelderfgoed 1157 goederen verspreid over 167 landen.
De stad Elche heeft niet minder dan drie erkenningen op de lijst: het palmbos, het middeleeuwse mysteriespel en het museum Pusol. Nu hebben de mensen die zich wijden aan het onderhoud en de bewerking van de palmen aan het gemeentebestuur gevraagd om te overleggen met de centrale regering om de bewerking van de dadelpalmen en de bladeren eveneens op te nemen bij dit werelderfgoed
De Palmeral van Elche, ook bekend als de Huertos de Palmeras, bevat meer dan 250.000 palmen, verdeeld over 500 hectare. De uitgestrektheid wordt alleen overtroffen door enkele gebieden in de Arabische wereld. De meeste exemplaren behoren tot de Phoenix dactylifera, die hier werden aangeplant door de Arabieren, nadat ze de streek veroverd hadden.
De bekendste is de Huerto del Cura, de tuin van de Pastoor, een toeristische trekpleister waar men entree betaalt, maar die dan ook een enorme en waardevolle botanische tuin is geworden.
De tuin heeft een oppervlakte van 13.000 vierkante meter met hoofdzakelijk palmen, meestal dadelpalmen. Maar naast palmen zien we hier ook nog vele andere planten en bomen langs de lanen en paden die de tuin doorkruisen en er is zelfs een interessante cactustuin.
De tuin werd populair in 1873, toen zich een uitzonderlijk fenomeen manifesteerde. Dat jaar begonnen zich, op een hoogte van 1.80 meter, uit de stam van een palm acht zijstammen te ontwikkelen, een botanisch unicum dat men nog nergens anders had vastgesteld. Later stierf er een stam af en bleven er zeven over, de zeven die nu nog te zien zijn en die van deze palm een uitzonderlijk exemplaar maakt, want het is de enige ter wereld met zoveel zijstammen uit één moederstam.
De palm staat bekend als de Keizerspalm en dat heeft hij te danken aan het bezoek van de echtgenote van een keizer. In 1895 kwam in Alicante Elizabeth van Wittelsbach aan, de echtgenote van keizer Franz Joseph van Oostenrijk en Hongarije, later bekend geworden als Sissi. Ze bezocht ook de palmtuinen van Elche. Toen ze de palm met de zeven armen zag, zei ze tegen de eigenaar, toen nog de kapelaan Castaño, dat ze erg onder de indruk was van die boom, die een keizerrijk waard was. Sindsdien noemt men de palm de ‘Palmera Imperial’, de keizerlijke palm.
Elche heeft, wat palmen betreft, nog een wereldprimeur, namelijk de gevlochten palmbladeren voor de palmprocessie op Palmzondag. Het is de grootste palmprocessie van Spanje met tegen de 40.000 deelnemers en in 1997 uitgeroepen tot een evenement van Internationaal Toeristisch Belang.
Het was in Elche dat speciaal voor deze processie de palma blanca werd vervaardigd, de gebleekte palmbladen. De traditie van de gevlochten palma blanca kennen we alleen in Elche en het is een proces dat in verschillende fasen gebeurt. De palmen die hiervoor in aanmerking komen vinden we in diverse tuinen van de Palmeral en alle voorbereidingen beginnen in de herfst en duren tot het einde van de winter, als de binnenste bladeren van de palmen worden geoogst. De buitenste bladeren werden ingewikkeld om ze tegen de zon te beschermen en ze op die manier te laten bleken, omdat ze op die manier geen zonlicht ontvangen en geen groenpigment aanmaken.
In oktober van het volgend jaar gaat men die bladeren oogsten en sorteren volgens de mogelijkheden om ze te kunnen bewerken.
De palmbladeren die geschikt zijn om gevlochten te worden, worden naar het atelier gebracht, waar de ambachtslieden, hoofdzakelijk vrouwen, beginnen met de secure arbeid om van deze bladeren echte kunstwerken te maken. Het is een geduldig werk dat veel handigheid vereist en dat van de ene generatie op de andere wordt overgedragen. Het gemeentebestuur van Elche laat jaarlijks de mooiste exemplaren afleveren bij de paus, de Spaanse koninklijke familie, de eerste minister, de president van de regio Valencia, de bisschop en de burgemeester van Jaca, het dorp dat verbroederd is met Elche.
Het opsturen naar de Paus van een van de witte palmen dateert van 1988, na diverse diplomatieke onderhandelingen tussen het gemeentebestuur van Elche en het Vaticaan. Daarvoor was dit onmogelijk omdat paus Sixtus VI in de zestiende eeuw dit privilege had toegekend aan de familie Bresca uit de Italiaanse stad Bordiguera, die een kleine palmentuin bezat en ook enkele palmen weefde.
Ook op die lijst van werelderfgoed staat het mysteriespel, el ‘Misteri d’Elx’.
In volle zomer, namelijk half augustus, beleeft Elche een van zijn culturele hoogtepunten, het mysteriespel in de basiliek van Santa María. Het Mysterie van Elche, het ‘Misteri d’Elx’, is een religieuze voorstelling, gebaseerd op de apocriefe evangeliën. De 259 verzen dateren uit de Middeleeuwen en vertellen het verhaal van de dood, de kroning en de opstanding van de Heilige Maagd Maria. De teksten zijn bijna allemaal in het oud Valenciaans geschreven, op één psalm en een paar verzen in het Latijn na.
Half augustus is het jaarlijks weer zo ver, als in de basiliek van Santa María dit mysteriespel opnieuw wordt gebracht, met generale repetities die toegankelijk zijn voor het publiek en een uitvoering die bestaat uit twee delen.
In Elche heeft het mysteriespel zijn oorspronkelijke vorm weten te behouden. Het is tot op heden het enige middel¬eeuwse mysteriespel in die vorm dat de tijd heeft doorstaan.
De toelating kreeg men daarvoor van paus Urbanus VIII in 1632. De opvoering werd in 1931 erkend als Nationaal Cultureel Erfgoed en in 2001 kwam het Misteri d’Elx op de Lijst van Meesterwerken van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid van UNESCO.
De derde op de lijst is het schoolmuseum Pusol, dat betrekking heeft op het behoudebn van het patrimonium, de geschiedenis en de tradities van de rijke landbouw in Elche. Niet het onderwerp maar wel de didactische waarde heeft de UNESCO er toe aangezet die erkenning toe te staan. Het museum is ook toegankelijk voor iedereen en niet alleen voor scholen. Het zou dus kunnen dat Elche als unieke stad in Spanje vier zaken heeft op de lijst van het Werelderfgoed.
